W jednej z grup fejsbukowych ktoś zadał pytania czym się różni superwizja normatywna od mentoringu. Rozumiem, że chodziło o podejście mentoringowe czy mentoringową formę pracy.
(Mentoring sam w sobie to proces i rodzaj relacji oparty na indywidualnej opiece nad mniej doświadczoną osobą, więc zawężanie go do aspektu nadzoru nad jakością pracy czy do informacji zwrotnej, jest dużym uproszczeniem i spłycaniem pojęcia.)
Tym niemniej pytanie wydało mi się zasadne w nieco innym kontekście. Przy okazji superwizowania własnej pracy superwizorskiej w grupie interwizyjnej, mieliśmy kiedyś rozkminki na temat roli superwizora i doszliśmy do wniosku, że bycie efektywnym superwizorem wymaga od nas przyjmowania wielorakich ról. Wyzwaniem jest wiedzieć kiedy jaka rola jest użyteczna i kiedy należy ją porzucić na rzecz innej.
W poszukiwaniu ram, które dałyby jakieś sensowne wskazówki, zapoznałam się z etapami rozwoju zawodowego coacha, opisanymi przez Hawkinsa i Shoheta w ksiażce „Supervision In The Helping Professions” i chcę się dziś nimi z Wami podzielić
Hawkins i Shohet* wyróżniają cztery etapy rozwoju coacha:
Poziom 1: Skupiony na sobie.
Coach jest na początku swej drogi rozwojowej i ma jeszcze zbyt mało doświadczenia by wykształcić w sobie własne kryteria jakości pracy. Nie potrafi jeszcze ocenić, na ile dobrze wykonuje swoją pracę, toteż jest pełen niepokoju i niepewności. Ma ograniczone zasoby uważności, często skupia się na osiągnięciu celu sesji oraz wybranych szczegółach w rozmowie z klientem, ignorując lub nie zauważając szerszego kontekstu. Potrzebuje kogoś, kto mu powie: czy robi dobrze, co robi dobrze, pokaże mocne strony i nauczy lub przypomni umiejętności, techniki czy interwencje, których młody coach potrzebuje.
Superwizor na tym etapie częściej potrzebuje przyjmować rolę życzliwego trenera i mentora.
Poziom 2: Skupiony na kliencie.
Wraz z rozwojem praktyki coach zyskuje więcej pewności siebie. Jednocześnie napotyka więcej problemów i zaczyna zauważać, że interwencje bywają skuteczne w jednych sytuacjach, a w innych nie. Zaczyna dostrzegać jak wiele pracy musi jeszcze włożyć w rozwijanie własnych kompetencji. W wyniku tego coach porusza się pomiędzy nadmiernym przekonaniem o własnej skuteczności a nadmierną identyfikacją z problemami klientów, poczuciem przytłoczenia i niekompetencji. Na tym etapie coachowie często mają tendencję do trzymania się sztywnego gorsetu profesjonalnych zasad i rozpatrywania wg kryterium czy coś jest „coachingowe”, czy nie jest.
Na tym etapie superwizor potrzebuje bywać mentorem oraz dostarczać wsparcia emocjonalnego.
Poziom 3: Skupiony na procesie.
Coach wypracowuje w sobie więcej zaufania do siebie i do procesu. Dostrzega szerszy kontekst funkcjonowania klienta i pracuje z nim w sesji. Elastycznie dopasowuje się do potrzeb klienta. Jest zdolny do dokonywania wglądów we własną praktykę i potrzebuje dalszych bodźców do pogłębionej refleksji.
Z takim coachem superwizor częściej pracuje w podejściu coachingowym.
Poziom 4: Skupiony na kontekście procesu.
Coach wykształcił w sobie pełną autonomię, zbudował przestrzeń na refleksję i uczenie się, ma stałą motywację i gotowość do mierzenia się z problemami rozwojowymi.
Superwizor w takiej relacji bywa coachem, ale także po prostu partnerem i inspiratorem.
*
Z tej perspektywy patrząc, bycie superwizorem to nie takie figle-migle. Trzeba umieć przyjmować różne role w zależności od potrzeb superwizantów i zmieniać je w odpowiednim punkcie procesu. Zmieniać role z sesji na sesję, gdy pracujemy z coachami na różnych etapach rozwoju zawodowego. A do tego być na tyle samoświadomym i elastycznym (i odważnym!), by potrafić się przestawić z ról miłych naszemu ego na role zawierające elementy wrażliwości i bezbronności. Więcej o perspektywie superwizora w kolejnym wpisie: Smutna prawda o superwizji (z iskierką nadziei).
* Hawkins i Shohet określają etapy jako: 1. self-centered, 2. client centered, 3. process centered, 4. process in context centered. To co widzicie powyżej to częściowo tłumaczenie własne, a częściowo moje rozkminki.
Zdjęcie: Jean Gerber na Unsplash